یزدفردا"مسعود فراستی گفته است: «نکتهای که گفتم (استفاده از عبارت دیاثت فرهنگی) جمله عالم بزرگ مملکت، آیتالله جوادی آملی، است. «دیاثت فرهنگی» به جمله «دیاثت سیاسی - اقتصادی» آقای جوادی آملی برمیگردد و معنای بسیار عمیقی دارد و مثل تفکر پیشپا افتاده این دوستان نیست. آقایان اگر معنای این جمله را برنمیتابند، مشکل خودشان است».
روزنامه «شرق» مینویسد: برنامه تلویزیونی «هفت»، با اظهارت تند و گاه هنجارشکن منتقدِ ثابتش، مسعود فراستی، در روزهای گذشته واکنش و اعتراض فیلمسازان و اهالی سینما را برانگیخته است. همواره سخنان فراستی هنگام نقد فیلمها با چاشنی واژگانی نامأنوس در رده دشنام و اصطلاحات جاهلی همراه بوده که گاهی حیرت مخاطبان را در پی داشته است.
چنین اشاراتی بیش از هر چیز ادبیات سیاسی دوران احمدینژاد را تداعی میکند که متأسفانه امروز هم از طریق این برنامه تلویزیونی به عرصه فرهنگ و هنر سرایت پیدا کرده است. نخستین واژه نامتعارف و هتاکانه به اکران فیلم «جرم» مسعود کیمیایی برمیگردد که البته آن زمان مجری برنامه، فریدون جیرانی بود. بعد از آن برنامه، طرفداران کیمیایی و منتقدان و سینماگران به فراستی حمله کردند، ولی هیچکدام از این سرزنشها و اعتراضها افاقه نکرد و فراستی، به حرکت خود ادامه داد. مدتی بعد، جیرانی از «هفت» رفت و محمود گبرلو آمد. چند صباح بعد گبرلو هم رفت تا دست آخر بهروز افخمی آمد و ماندنی شد. به نظر میرسید افخمی و فراستی در نقاط و گلوگاههایی همنظرند و در این مسیر تا امروز، فیلمهای فیلمسازان ایرانی را با واژگانی مانند «درنیامده»، «جعلی»، ««سیاهنما»، «جشنوارهپسند» و... نواختهاند. اما داستان زمانی به مرحله خطرناک خود رسید که واژه ««دیاثت فرهنگی» برای توصیف فیلم ««دونده زمین» به کارگردانی کمال تبریزی به کار برده شد. این فیلم که نقدی بر دوره رئیسجمهور قبلی کشور است، توجه این منتقد را جلب نکرد و بهاینترتیب تبریزی متصف به عمل «دیاثت فرهنگی» شد. عبدالحسین برزیده، اصغر فرهادی و دیگران به این رفتار واکنش منفی نشان دادند؛ مثلا منتقدی گفت فراستی باید مطابق قانون جزای اسلامی «حد» بخورد. دیگری اعتقاد داشت او مأمور است و معذور و چارهای جز زمینزدن سینمای ایران ندارد! کمال تبریزی هم در گفتوگویی تصویری با فریدون جیرانی، در برنامه اینترنتی «فیلمنت» فراستی را تقبیح کرد و او را «شعبان بیمخ» عرصه فرهنگ نامید.
ضمنا در اعتراض به نشانندادن واکنش درخور مدیران تلویزیون به گردانندگان برنامه، در عملی اعتراضی گفت ادامه تصویربرداری سریال «سرزمین کهن» را متوقف خواهد کرد. فراستی هم فورا پاسخ داد: «به خاطر تعطیلی کار حتما باید عزای عمومی اعلام کنیم!؟» افخمی هم جواب تندوتیزی به تبریزی داد و گفت: «مگر ما چه کردهایم که میخواهی به هر قیمت که باشد خفقان بگیریم؟ تو اگر رئیسجمهور میشدی چه بلایی سرمان میآوردی؟ لابد دستور صادر میکردی که ما را بگیرند و به زندان بیندازند؟» و مدیر شبکه سه هم در حمایت از برنامه «هفت» معتقد بود به کسی توهین نشده و تبریزی را به مناظره دعوت کرد. فقط اظهارنظر میرکریمی بدون جواب باقی مانده بود که فراستی به سؤال «شرق» مبنی بر اینکه واکنشتان نسبت به سخنان مدیرعامل خانه سینما که گفته «قرار بود صداوسیما دانشگاه باشد» چیست، چنین پاسخ داد: «قبول است که صداوسیما باید دانشگاه باشد. نکتهای که گفتم بیرون از دانشگاه نیست. جمله عالم بزرگ مملکت، آیتالله جوادی آملی، است. «دیاثت فرهنگی» به جمله «دیاثت سیاسی - اقتصادی» آقای جوادی آملی برمیگردد و معنای بسیار عمیقی دارد و مثل تفکر پیشپاافتاده این دوستان نیست. آقایان اگر معنای این جمله را برنمیتابند، مشکل خودشان است».
ترکیبی که استفاده از آن تابهحال در نقدهای هنری ایران رواج نداشته و هیچ منتقدی هیچ کارگردانی را به دلیل ضعف یا مشکل فیلمهایش به «دیاثت فرهنگی» متهم نکرده است.
فراستی در برنامهی جمعهشب هفت گفت که «فیلم تبریزی بهشدت بیغیرت است. همان بیغیرتی که اخیراً آقای جوادی آملی به آن اشاره کردند که فروش خانه و مملکت به بیگانه مصداق کامل بیغیرتی است. ما دیاثت فرهنگی و هنری هم داریم که متأسفانه در این فیلم، چنین دیاثت و فروش غیرتی هست.»
فیلم «دوندهی زمین» را کمال تبریزی سال ۱۳۸۹ ساخت،اما این فیلم اردیبهشت امسال در گروه «هنر و تجربه» روی پرده رفت.
فراستی در برنامهی «هفت» گفته بود که بهتنهایی در یک سالن خالی این فیلم را دیده و برخلاف کارگردان و تهیهکنندهی «دوندهی زمین»، معتقد است که این فیلم علیه مردم است.
گویا پیشازاین کمال تبریزی کارگردان و علیرضا شجاع نوری تهیهکنندهی فیلم گفته بودند که «دوندهی زمین» نقدی بر وضعیت دولت قبل (محمد احمدینژاد) است.
تبریزی در این فیلم به سراغ روایت ماجراهای یک هنرپیشه مشهور ژاپنی است میرود که نذر کرده در سن 60 سالگی دور دنیا را بدود. او پس از یک سال و اندی آمریکا و اروپا را دویده و در کشور ترکیه متوجه میشود که به سرطان لنفاوی مبتلا است، اما به راهش ادامه میدهد و وارد ایران میشود.
حرفهای فراستی در برنامهی «هفت» تمام نشده بود که این عبارت (دیاثت فرهنگی) بحثهای زیادی را در شبکههای اجتماعی (خصوصاً توییتر) راه انداخت.
فراستی اما یک روز بعد با نسیم آنلاین،گفتوگو کرد و دربارهی این عبارت و دلیل به کار بردن آن توضیح داد.
او گفت که «چیزی که من در هفت گفتم بهدقت بر مبنای صحبت آقای جوادی آملی که از دیاثت سیاسی و اقتصادی حرف زده بودند و آن جملهی فوقالعادهشان که گفته بودند اصطلاح دیاثت در مورد کسانی است که راه نفوذ بیگانگان را درفضای اقتصادی و یا سیاسی به روی کشور میگشایند گفته شد.»
پیشازاین آیتالله جوادی آملی یکی از مراجع تقلید ساکن قم و استاد فلسفه و عرفان در دیدار با محمدرضا عارف نمایندهی مردم تهران، گفته بودند: «کسانی که راه نفوذ بیگانگان را در فضای اقتصادی و یا سیاسی به روی کشور میگشایند از غیرت اقتصادی و یا سیاسی برخوردار نبوده و دیوث هستند.»
پس از انتشار این جملات در فضای رسانهای، دفتر ایشان توضیحی را منتشر و تأکید کرد که «فقیهان شیعه، در ابواب قضاء، حدود و شهادات، بر اساس روایات معتبر امامان معصوم (علیهمالسلام) احکام متعددی برای «دیوث» و «دیاثت» مطرح کردهاند. همانطور که در کتاب شریف مجمع البحرین آمده در اصطلاح ایشان، «دیوث» به مرد بىغیرتی گفته میشود که مردان بیگانه را بر همسرش وارد مىکند. دیاثت از گناهان کبیره است بهگونهای که در روایتی از وجود مقدس رسول اکرم (صلیالله علیه و آله و سلم) آمده است که دیوث بوى بهشت را استشمام نمىکند. امام صادق (علیهالسلام) نیز مىفرماید: «بهشت بر دیوث حرام است». ازاینرو شهادت دیوث نیز در محاکم شرعی پذیرفته نیست.»
در توضیح دفتر آیتالله جوادی پسازاین مقدمه اشارهشده بود که «در فرهنگ قرآنی غیرت را معرفت هویت و غیر زدایی تشکیل میدهد و غیر زدایی هم به این معنا است که اولاً اجازه ندهیم بیگانه به حریم ما نفوذ کند و ثانیاً خودمان هم در کار دیگران تجسس نکنیم. بیگانه را در حریم خود راه دادن و وارد حریم غیر شدن باغیرت سازگار نیست. بر اساس چنین معنای فقهی و اخلاقی معظم له بابیان اینکه کشور ما، کشوری غنی و برخوردار از نعمات و مواهب الهی است، اظهار داشتند: باوجود اینهمه منابع غنی در داخل کشور، واردات برخی کالاها که در کشور امکان تولید آن وجود دارد، دلیلی جزء سوء مدیریت و در برخی موارد بیغیرتی ندارد.»
فراستی به نسیم آنلاین گفته بود که «دوندهی زمین» مردم را تبدیل میکند به یک آلت دست که همه منفعل و خوابآلودند و دارند برفک میبینند در تلویزیون؛ حالا یک ژاپنی منجی این مردم میشود. فیلم متأسفانه این مسئله را بهکل مردم هم تعمیم میدهد. نکته جالب بعدی اینکه یک ژاپنی که اساساً در دنیا معروفند به اینکه خندیدن بلد نیستند به مردم ایران خندیدن یاد میدهد و آنها کمکم به زندگی نرمال خود بازمیگردند و آدم میشوند.
حرفهای فراستی اما به حدی کمال تبریزی را عصبانی کرد که او در گفتوگو با خبرگزاری ایسنا اعلام کرد که «گروه سازنده [این سریال] پس از حوصله و تأمل چندروزه و ادامه رفتار مدیران تلویزیون، تصمیم به تعطیلی پروژه «سرزمین کهن» گرفت تا در اسرع وقت معلوم شود که بین سریالی با موضوع انقلاب اسلامی و برنامهای موهن![هفت] کدامیک ازنظر سازمان باید بماند و کدامیک برود.»
تبریزی میگوید که «ساخت سریال «سرزمین کهن» با توجه به اجرای پرزحمت و سنگین آن، به حمایت و پشتیبانی معنوی و روحیهبخش از سوی مدیران تلویزیون نیاز دارد؛ این در حالی است که یک برنامه سخیف تلویزیونی به خود اجازه توهین به من را داده است و مسئولان محترم سازمان صداوسیما هم بیهیچ عکسالعملی در این خصوص سکوت کامل اختیار کردهاند.»
فراستی اما به خبر توقف سریال «سرزمین کهن» هم واکنش نشان داد. او به خبرگزاری بسیج گفت: «نسبت به اقدام او [کمال تبریزی] برای توقف تصویربرداری سریالش فقط میتوانم بگویم به خاطر تعطیلی سریال سرزمین کهن باید اعلام عزای عمومی کنیم. حرفهای من را با یکی از همین شکلکهای مجازی منتشر کنید و بنویسید هاهاها.»
پیش از رد و بدل شدن این حرفها بین فراستی و تبریزی در رسانهها، اصغر فرهادی هم وارد ماجرا شد. او درست در شبی که هم صنفانش دورهم جمع شده بودند تا از او برای افتخارآفرینی در جشنوارهی شصت و نهم فیلم کن تقدیر کند، گریزی هم به این ماجراها زد.
او از مسائلی که برای کمال تبریزی پیش آمد (توهین فراستی به تبریزی) بهشدت انتقاد کرد و از واکنش نشان ندادن خانه سینما و سایر کارشناسان به این مسئله گلایه کرد. او گفت این واکنش نشان ندادن باعث جری شدن آن اقلیت میشود.
فرهادی تأکید کرد که باید حرمت آقای تبریزی نگهداشته شود.
بهروز افخمی که تا اینجای کار ساکت بود و در سکوت ماجراها را دنبال میکرد، پس از اعلام خبر توقف ساخت سریال «سرزمین کهن» تصمیم گرفت که بنشیند و با همان لحن همیشگیاش، نامهای به کمال تبریزی بنویسد.
او این نامه را با دو بیت از یک ترانه (شنیدهام عزم سفر کردی) آغاز کرد و بعد کمال تبریزی را به خاطر این تصمیم سرزنش کرد: «فرمودهای که سریال «سرزمین کهن» را نیمهکاره وِل میکنی مگر اینکه برنامه «هفت» تعطیل شود و ما را از تلویزیون اخراج کنند. چرا عزیزم؟ مگر ما چه کردهایم که میخواهی به هر قیمت که باشد خفقان بگیریم؟ تو اگر رئیسجمهور میشدی چه بلایی سرمان میآوردی؟ لابد دستور صادر میکردی که ما را بگیرند و به زندان بیندازند و اگر رئیس قوه قضاییه میگفت نمیتوانی چنین دستوری بدهی و قانون اجازه نمیدهد، کار مملکت را ول میکردی و قهر میکردی و توی خانه بست مینشستی.»
این اما پایان ماجرا نبود. سید رضا میرکریمی بهعنوان مدیرعامل خانهی سینما وارد میدان شد و از برنامهی هفت و رفتار فراستی در قبال کمال تبریزی انتقاد کرد.
میرکریمی به ایسنا گفت که «کمال تبریزی کارنامه پرافتخار و روشنی دارد و چهرهی شناختهشده و محبوبی در میان مردم است و نیاز به دفاع ندارد. آنچه باعث تأسف و شرم ساری است، شیوع روزافزون ادبیات سخیف و بیادبانه در رسانههای رسمی کشور است.»
این کارگردان بابیان این مطلب که نقد علمی و کارشناسانه نیازی به واژههای توهینآمیز و تخریب شخصیت افراد ندارد، گفت: «فراموش نکنیم که قرار بود صداوسیما دانشگاه باشد.»
حالا باید منتظر ماند و دید که این جنجال کی و چگونه تمام میشود.
او در بخشی از سخنانش از فیلم فروشنده دفاع کرد و آن را مستحق جایزه دانست. معلم در ادامه سخنانش از مخالفان خواست اول فیلم جدید فرهادی را ببینند و بعد در مورد آن اظهار نظر کنند.
اما در بخش دوم برنامه پس از مناظره عجیب و غریب و بی هدف وحید جلیلی و طهماسب صلح جو در مورد سینمای اجتماعی و موضوعات پراکنده دیگر، نوبت به مسعود فراستی رسید تا بار دیگر برای نقد فیلم های در حال اکران روی آنتن زنده حاضر شود.
او که در کنار خود ناصر هاشم زاده منتقد و فیلمنامه نویس را می دید از همان ابتدا در نقد فیلم «دونده زمین»، ساخته ی کمال تبریزی که این روزها در گروه هنر و تجربه اکران شده است، تعابیر عجیبی را به کار برد.
او در مورد این فیلم گفت: «کارگردان و تهیه کننده محترم در جایی گفته اند این فیلم نقدی بر 8 ساله دولت قبل است. فیلم ابدا علیه دولت قبل نیست. فیلم علیه مردم است. فیلم به شدت بی غیرت است. همان بی غیرتی که اخیرا آیت الله جوادی آملی بر آن اشاره کردند که فروش خانه و مملکت به بیگانه مصداق کامل بی غیرتی است. ما دیاثت فرهنگی و هنری هم داریم که متاسفانه فیلم، چنین دیاثت و فروش غیرتی در آن است.»
هاشم زاده در واکنش به سخن فراستی گفت: «به نظر من فیلم آنقدر سطحی است و بیننده زیادی ندارد که نباید زیاد بزرگش کرد. اسمش را من می گذارم سیاست زدگی. نهایتا برای یک جمع کوچک و گعده خودمانی ست. فیلم های بزرگتری داریم که مصداق بهتری برای آن دیاثت است اما بدان توجهی نمی شود و به آن ها باید بپردازیم.»
این واکنش تند علیه مسعود فراستی هم همچنان جریان داشت. به این ترتیب افخمی روز دوشنبه در یادداشتی در «هفت صبح» بار دیگر به مواضع خود تأکید کرد که حرف خاصی نسبت به گذشته به آن اضافه نشده بود. پس از آن همسر این نویسنده، مرجان شیرمحمدی در پستی در اینستاگرام خود صحبتهایی مطرح کرد مبنی بر اینکه «بهروز افخمی دنبال شر میگردد»! یکی دیگر از حواشی ایجاد شده توسط همسر افخمی جملاتش درباره بهرام رادان بود. بهرام رادان در پیام تبریک خود نوشته بود: «نميدونم از شدت خوشحالى و تپش قلب خواب به چشمانم بياد يا نه، فقط خوشحالم كه فرهيختگان سينماى كشورم با طمأنينه و گامهايى استوار، ثابت كردند كه سينما زنده است؛ براى كسانى كه ميخواستند سينما بميرد و مدام فرياد سينما مرده است سر ميدادند، از بارگاه خداوند صبر طلب دارم و به قول شهاب عزيز الهى شكر.»
جملات پایانی رادان موجب شده بود که همسر افخمی در پست خود بنویسد: «از همه بامزهتر بهرام رادانه که اصلا راه جشنواره کن را از وقتی یاد گرفت که بهروز آوردش توی فیلم گاوخونی بازی کنه. همان فیلمی که به خاطرش رفت کن. بگذریم که توی همان گاوخونی هم به نظرم نقطه ضعف بزرگ فیلم بهرام رادانه. هر وقت فیلم گاوخونی را میبینم اعصابم خرد میشه که این آدم چرا نمیتونه متن داستان جعفر مدرس صادقی را از رو درست بخونه!»
این جمله بار دیگر کاربران شبکههای اجتماعی و طرفداران رادان را به طنازیهایی انتقادآمیز علیه مجری برنامه هفت کشاند. با این اوصاف افخمی روز گذشته در یادداشتی در تسنیم موضع جدید خود را در قبال موفقیت «فروشنده» اینطور عنوان کرد: «فرانسویها از پنجاه، شصتسال قبل که جشنواره کن را به راه انداختند همیشه ادعا داشتهاند که اغلب فیلمسازان هنری دنیا را خودشان کشف و معرفی کردهاند و حتی فیلمسازان هنری آمریکایی را از توی آمریکا پیدا کردهاند و با جشنواره کن برای نخستينبار به دنیا شناساندهاند. با این ژست و این قمپز خیلی برای کن زور داشت که فرهادی را بعد از اسکاری که از آمریکاییها گرفته تحویل بگیرند و درواقع نظر آمریکاییها را تأیید کنند. البته فشاری که روی جشنواره کن به خاطر نادیده گرفتن فیلم قبلی فرهادی، یعنی «گذشته» وجود داشت، اینقدر زیاد بود که نمیتوانستند زیاد مقاومت کنند و مجبور شدند ژست و قمپز عاقل اندر سفیه خودشان را در مقابل آمریکاییها فراموش کنند.» درهرحال تمام این حواشی به این سوال ختم شده که موضعگیری برنامه «هفت» فرداشب چه خواهد بود؟ هر چند که به احتمال زیاد از دو رویکرد خارج نخواهد بود؛ نادیده گرفتن دو نخل طلا برای سینمای ایران و یا پافشاری بر موضع پیشین.
از آن طرف، حاشیهای که پیش آمده استعفای علیرضا شجاعنوری به رویکرد برنامه «سینمای ایران» در شبکه چهار است. او روز گذشته در گفتوگو با مهر عنوان کرد: «من یکشنبه، دوم خردادماه به مدیر محترم گروه ادب و هنر شبکه چهار اعلام کردم که دیگر با این برنامه همکاری نخواهم داشت.» این مجری و سینماگر درباره دلیل تصمیمش برای خداحافظی از این برنامه نیز اینطور توضیح داد: «با وجود جلسات و گفتوگوهای متعددی که در شروع همکاریم با برنامه برای شکلگیری روند آن صورت گرفت، هرچه بیشتر پیش رفتیم اختلاف نوع نگاه من و تلویزیون به سینما فاصلهدارتر شد و این مشکل به گونهای بود که ساختار و محتوای برنامه را متأثر میکرد و درنهایت مرا به این نتیجه رساند که نخواهم توانست آنطور که در شأن من و بینندگان برنامه است که هواداران سینمای ایران هم هستند، موفقیت و عزت سینمای ایران را چه در داخل و چه در خارج از کشور انعکاس دهم به همین دلیل تصمیم گرفتم که دیگر با این برنامه همکاری نداشته باشم تا این برنامه با رویکردی که دارد به راه خود ادامه دهد.» با اینحساب، کنار رفتن شجاعنوری همزمان با افتخارات سینمای ایران در جشنواره کن، بدون هیچ حرف دیگری میتواند از مواضع تلویزیون در قبال افتخارات فیلم فرهادی در جشنواره کن خبر دهد.
فیلم من را متعجب کرد. من به آقای روحانی رای دادم و در مصاحبه با آقای ظریف از برجام دفاع کردم و گفتم آنها که می گویند هم ظریف می خواهیم هم سلیمانی درست می گویند. مخلص سردار سلیمانی هم هستم.
اگر رئیس جمهور عزیزمان بپذیرد این نقد را که این رفتار واقعا اشتباه بود و از دست شان در رفت، خیلی خوب است.
و اگر بی اعتنایی کند و نپذیرد که با ماشین آخرین مدل ژاپنی سیاه و کمی ترسناک نمی شود رفت پیش کارگران، نشان میدهد نقدپذیر نیست.
امیدوارم این نقد کوچک من به جایی برسد تا بتوان گفت می شود رئیس جمهور را هم نقد کرد. این باب باز شود.
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
جمعه 22,نوامبر,2024